Semantic MediaWiki: verschil tussen versies

Uit MediaWikiGids
Ga naar: navigatie, zoeken
k
(→‎Overzichten maken van gestructureerde informatie)
 
(6 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
 
<span class="pull-right">{{Btn-handleiding-semantische-zoekopdrachten}}</span>
 
<span class="pull-right">{{Btn-handleiding-semantische-zoekopdrachten}}</span>
 
'''Semantic MediaWiki''' is een uitbreiding (bestaande uit verschillende extensies) op MediaWiki en wordt gebruikt voor het opslaan van gestructureerde gegevens. De gegevens kunnen tevens bevraagd worden ("queries") en op verschillende manieren en in diverse overzichten weergegeven.  
 
'''Semantic MediaWiki''' is een uitbreiding (bestaande uit verschillende extensies) op MediaWiki en wordt gebruikt voor het opslaan van gestructureerde gegevens. De gegevens kunnen tevens bevraagd worden ("queries") en op verschillende manieren en in diverse overzichten weergegeven.  
−
::@Bmulckhu Is het mogelijk om van elke gewone wiki de Semantische estensies Wiki te maken? Zo ja, wat zijn de voorwaarden? Welke voorbereidingen moeten getroffen worden om dit mogelijk te maken? Stel dat ik bijvoorbeeld de [http://keukenwiki.nl/ keukenwiki] semantisch wil maken zodat ik de kennis opgenomen kan toetsen en kan aangeven in welk gedeelte van de wiki de antwoorden te vinden zijn. Is dat mogelijk? [[Gebruiker:Ilonka|Ilonka]] ([[Overleg gebruiker:Ilonka|overleg]]) 11 jan 2019 08:00 (UTC)
+
 
 +
Een wiki hoeft niet aan specifieke voorwaarden te voldoen om er een ''Semantische'' wiki van te maken. Wel is het goed om daarbij voorbereidingen te treffen. Lees hierover - binnenkort - meer op de pagina [[Hoe maak je een semantische wiki]].
 +
 
 +
Zie ook: [[Voordelen van een Semantische wiki]]
  
 
== Inleiding ==
 
== Inleiding ==
−
Een wikipagina is samengesteld uit voor mensen leesbare tekst. Deze tekst is (grotendeels) ongestructureerd en daarmee moeilijk te lezen voor niet-menselijke bezoekers. Ook het hergebruik van informatie op andere plaatsen is daardoor ingewikkeld.
+
Een wikipagina is samengesteld uit voor mensen leesbare tekst. Deze tekst is (grotendeels) ongestructureerd en daarmee moeilijk te lezen voor niet-menselijke bezoekers. Ook het hergebruik van informatie op andere plaatsen - bijvoorbeeld in lijsten en tabellen - is handwerk en daardoor ingewikkeld.
−
 
 
−
Het gebruik van gestructureerde informatie opent de mogelijkheden voor hergebruik van informatie. Zie hiervoor ook [[Linked Open Data]].
 
  
−
::Voorstel voor tekst
+
Overigens beschikt ook een standaard wiki over ''enige'' semantische functionaliteit: het gebruik van categorieën biedt de mogelijkheid om informatie in te delen en zo betekenis te geven.  
−
Wikipedia is een internetencyclopedie en bestaat sinds 2001. Als eerste werd de Engelstalige vesie gestart maar al snel volgde in andere landen vrijwilligers met hun versie van Wikipedia. Inmiddels is Wikipedia in 293 verschillende talen beschikbaar. Op veel wikipedia's zijn artikelen over dezelfde onderwerpen en personen te vinden maar doordat iedere auteur zijn eigen schrijfstijl heeft verschillen deze teksten que opbouw en informatie(bronnen) van elkaar. Echter bepaalde informatie blijft in elke wikipedia en taal hetzelfde. Berlijn blijft de hoofdstad van Duitsland en Rembrandt van Rijn is op 15 juli 1606 geboren in Leiden.  
 
  
 +
Het gebruik van gestructureerde informatie opent ook de mogelijkheden voor hergebruik van informatie op andere wiki's. Zo maakt WikiData mogelijk om informatie van de bijna 300 Wikepedia's in verschillende talen met elkaar te verbinden. Ook deze informatie is bruikbaar in een eigen particuliere MediaWiki. Zie hiervoor ook [[Linked Open Data]].
  
 
=== Gestructureerde informatie ===
 
=== Gestructureerde informatie ===
Regel 76: Regel 77:
 
Enkele ''vaktermen'' - veel gebruikte begrippen die betrekking hebben op het "Semantisch Web":
 
Enkele ''vaktermen'' - veel gebruikte begrippen die betrekking hebben op het "Semantisch Web":
  
−
;Thesaurus:Een gestructureerd ''woordenboek'', waarin de betekenis en relaties tussen begrippen worden vastgelegd
+
;Thesaurus:Een gestructureerd ''woordenboek'', ook wel ''woordenschat'' of ''vocabulaire'' genoemd, waarin de betekenis en relaties tussen begrippen worden vastgelegd
 
;Ontologie:Classificatie van begrippen en relaties. Wordt in de IT ook wel ''informatiemodel'' genoemd. Zie de pagina [[Ontologie]] voor meer informatie.
 
;Ontologie:Classificatie van begrippen en relaties. Wordt in de IT ook wel ''informatiemodel'' genoemd. Zie de pagina [[Ontologie]] voor meer informatie.
 
;RDF: is een acroniem voor '''Resource Description Framework''' en is een internet standaard om informatie ''gestructureerd'' te beschrijven en vast te leggen. Het wordt vaak gebruik in combinatie met '''XML''' (geschreven als: RDF/XML), de ''schrijfwijze'' die lijkt op '''HTML'''.
 
;RDF: is een acroniem voor '''Resource Description Framework''' en is een internet standaard om informatie ''gestructureerd'' te beschrijven en vast te leggen. Het wordt vaak gebruik in combinatie met '''XML''' (geschreven als: RDF/XML), de ''schrijfwijze'' die lijkt op '''HTML'''.
 
;Triple: De eenheid van gestructureerde informatie; een korte ''semantische zin'', bestaande uit ''Onderwerp'', ''Gezegde'' en ''Subject''. Voor deze en gerelateerde begrippen als '''attribute''', '''property''', '''predicate''', zie de pagina over [[Triple]].
 
;Triple: De eenheid van gestructureerde informatie; een korte ''semantische zin'', bestaande uit ''Onderwerp'', ''Gezegde'' en ''Subject''. Voor deze en gerelateerde begrippen als '''attribute''', '''property''', '''predicate''', zie de pagina over [[Triple]].
−
 
−
:: @Bart Dus als ik het goed begrijp dan begin je bij een gewone wiki met het bepalen van de Thesaurus en Ontologie voordat je een Semantische wiki kan opzetten? Maar hoe verwerk je dit dan vervolgens weer in de wiki? [[Gebruiker:Ilonka|Ilonka]] ([[Overleg gebruiker:Ilonka|overleg]]) 11 jan 2019 08:07 (UTC)
 
  
 
Een veel gebruikt voorbeeld, in normaal leesbare tekst:<blockquote>De stad Berlijn heeft x-miljoen inwoners en is de hoofdstad van Duitsland.</blockquote>Hetzelfde in gestructureerde vorm:
 
Een veel gebruikt voorbeeld, in normaal leesbare tekst:<blockquote>De stad Berlijn heeft x-miljoen inwoners en is de hoofdstad van Duitsland.</blockquote>Hetzelfde in gestructureerde vorm:
Regel 112: Regel 111:
 
# Gestructureerde informatie vast te leggen in wikitext
 
# Gestructureerde informatie vast te leggen in wikitext
 
# Zoekopdrachten te doen naar- en weergave te doen van gestructureerde informatie in de wiki
 
# Zoekopdrachten te doen naar- en weergave te doen van gestructureerde informatie in de wiki
 +
# informatie te hergebruiken (delen) binnen en buiten de eigen wiki
  
 
=== Vastleggen van gestructureerde informatie ===
 
=== Vastleggen van gestructureerde informatie ===
  
−
>> Nader in te vullen
+
Voor het vastleggen van gestructureerde semantisch informatie gebeurt op de volgende manier:
−
* Eigenschappen of properties
+
 
−
* Speciale pagina's m.b.t. eigenschappen
+
* Aanmaken van speciale pagina's voor eigenschappen (en: properties) in de (nieuwe) gelijknamige naamruimte
−
* Parserfuncties om semantische informatie vast te leggen
+
* Het vastleggen van informatie door toevoegen van een speciale syntax (een nieuw soort wikilinks)
 +
* Parserfuncties om semantische informatie vast te leggen (alternatief voor de vorige methode)
 +
 
 
=== Overzichten maken van gestructureerde informatie ===
 
=== Overzichten maken van gestructureerde informatie ===
  
 
Semantic MediaWiki voegt de mogelijkheid toe om overzichten te maken op basis van de resultaten van een zoekopdracht: een semantic [[query]].
 
Semantic MediaWiki voegt de mogelijkheid toe om overzichten te maken op basis van de resultaten van een zoekopdracht: een semantic [[query]].
  
−
>>> Nader in te vullen
 
 
* Speciale pagina's voor semantische queries
 
* Speciale pagina's voor semantische queries
 +
** Speciaal:OpEigenschapZoeken - eenvoudige semantische zoekopdracht op een enkele eigenschap
 +
** Speciaal:Vragen - samengestelde semantische zoekopdrachten
 +
** Speciaal:ZoekopdrachtUitvoeren - pagina om in combinatie met zoekformulieren semantische zoekopdrachten uit te voeren (NB: niet bruikbaar voor een gebruiker direct via een browser)
 +
 +
 
* Parserfuncties voor queries
 
* Parserfuncties voor queries
 +
** De parserfuncties <nowiki>#ask</nowiki>, on [[Semantic inline query|inline queries]] te maken
 +
** De parserfuncties <nowiki>#show</nowiki>, om ''inline'' een enkele semantische waarde weer te geven
 +
** De parserfuncties <nowiki>#set</nowiki>, om ''inline'' semantische waarde vast te leggen.
 +
** De parserfuncties <nowiki>#concept</nowiki>, om op basis van specifieke eigenschappen een ''dynamische'' categorie te definiëren
 +
 +
=== Hergebruik van informatie ===
 +
 +
Hergebruik van informatie binnen de eigen wiki gebeurt zoals hierboven beschreven door het gebruik van queries.
 +
 +
Daarnaast is het mogelijk:
 +
* Importeren van gegevens uit externe databases (met behulp van de extensie "External data".
 +
* Delen van gegevens met (en in) andere semantische wiki's (zie [[Linked open data]]).
  
 
== Toepassing ==
 
== Toepassing ==
Regel 136: Regel 154:
 
* Cargo
 
* Cargo
  
−
:: ''Alternatieven voor '''Wikibase''' zijn:'' @Bart Ik denk dat je Semantic MediaWiki hier bedoelt?
 
  
 
== Zie ook ==
 
== Zie ook ==

Huidige versie van 16 jan 2019 om 16:37

Semantic MediaWiki is een uitbreiding (bestaande uit verschillende extensies) op MediaWiki en wordt gebruikt voor het opslaan van gestructureerde gegevens. De gegevens kunnen tevens bevraagd worden ("queries") en op verschillende manieren en in diverse overzichten weergegeven.

Een wiki hoeft niet aan specifieke voorwaarden te voldoen om er een Semantische wiki van te maken. Wel is het goed om daarbij voorbereidingen te treffen. Lees hierover - binnenkort - meer op de pagina Hoe maak je een semantische wiki.

Zie ook: Voordelen van een Semantische wiki

Inleiding

Een wikipagina is samengesteld uit voor mensen leesbare tekst. Deze tekst is (grotendeels) ongestructureerd en daarmee moeilijk te lezen voor niet-menselijke bezoekers. Ook het hergebruik van informatie op andere plaatsen - bijvoorbeeld in lijsten en tabellen - is handwerk en daardoor ingewikkeld.

Overigens beschikt ook een standaard wiki over enige semantische functionaliteit: het gebruik van categorieën biedt de mogelijkheid om informatie in te delen en zo betekenis te geven.

Het gebruik van gestructureerde informatie opent ook de mogelijkheden voor hergebruik van informatie op andere wiki's. Zo maakt WikiData mogelijk om informatie van de bijna 300 Wikepedia's in verschillende talen met elkaar te verbinden. Ook deze informatie is bruikbaar in een eigen particuliere MediaWiki. Zie hiervoor ook Linked Open Data.

Gestructureerde informatie

Gestructureerde informatie is informatie in de vorm van lijsten, indexen en tabellen, waarbij de informatie in de rijen en kolommen een bepaalde relatie met elkaar hebben.

Tabel: Voorbeeld van gestructureerde informatie
Index Maand Aantal dagen
1 januari 31
2 februari 28
3 maart 31
4 april 30
5 mei 31
6 juni 30
7 juli 31
8 augustus 31
9 september 30
10 oktober 31
11 november 30
12 december 31

Enkele vaktermen - veel gebruikte begrippen die betrekking hebben op het "Semantisch Web":

Thesaurus
Een gestructureerd woordenboek, ook wel woordenschat of vocabulaire genoemd, waarin de betekenis en relaties tussen begrippen worden vastgelegd
Ontologie
Classificatie van begrippen en relaties. Wordt in de IT ook wel informatiemodel genoemd. Zie de pagina Ontologie voor meer informatie.
RDF
is een acroniem voor Resource Description Framework en is een internet standaard om informatie gestructureerd te beschrijven en vast te leggen. Het wordt vaak gebruik in combinatie met XML (geschreven als: RDF/XML), de schrijfwijze die lijkt op HTML.
Triple
De eenheid van gestructureerde informatie; een korte semantische zin, bestaande uit Onderwerp, Gezegde en Subject. Voor deze en gerelateerde begrippen als attribute, property, predicate, zie de pagina over Triple.
Een veel gebruikt voorbeeld, in normaal leesbare tekst:
De stad Berlijn heeft x-miljoen inwoners en is de hoofdstad van Duitsland.
Hetzelfde in gestructureerde vorm:
Subject Eigenschap Waarde Toelichting
Berlijn IsHoofdstadVan Duitsland
Berlijn AantalInwoners x-miljoen
Berlijn IsType Stad

Het is nu eenvoudig voor te stellen dat dergelijk gegevens over Amsterdam, Parijs en Londen op eenzelfde manier vastgelegd kunnen worden in een tabel.

Functionaliteit

De extensie Semantc MediaWiki (en aanverwante extensies) hebben globaal gezien functionaliteit toe om:

  1. Gestructureerde informatie vast te leggen in wikitext
  2. Zoekopdrachten te doen naar- en weergave te doen van gestructureerde informatie in de wiki
  3. informatie te hergebruiken (delen) binnen en buiten de eigen wiki

Vastleggen van gestructureerde informatie

Voor het vastleggen van gestructureerde semantisch informatie gebeurt op de volgende manier:

  • Aanmaken van speciale pagina's voor eigenschappen (en: properties) in de (nieuwe) gelijknamige naamruimte
  • Het vastleggen van informatie door toevoegen van een speciale syntax (een nieuw soort wikilinks)
  • Parserfuncties om semantische informatie vast te leggen (alternatief voor de vorige methode)

Overzichten maken van gestructureerde informatie

Semantic MediaWiki voegt de mogelijkheid toe om overzichten te maken op basis van de resultaten van een zoekopdracht: een semantic query.

  • Speciale pagina's voor semantische queries
    • Speciaal:OpEigenschapZoeken - eenvoudige semantische zoekopdracht op een enkele eigenschap
    • Speciaal:Vragen - samengestelde semantische zoekopdrachten
    • Speciaal:ZoekopdrachtUitvoeren - pagina om in combinatie met zoekformulieren semantische zoekopdrachten uit te voeren (NB: niet bruikbaar voor een gebruiker direct via een browser)


  • Parserfuncties voor queries
    • De parserfuncties #ask, on inline queries te maken
    • De parserfuncties #show, om inline een enkele semantische waarde weer te geven
    • De parserfuncties #set, om inline semantische waarde vast te leggen.
    • De parserfuncties #concept, om op basis van specifieke eigenschappen een dynamische categorie te definiëren

Hergebruik van informatie

Hergebruik van informatie binnen de eigen wiki gebeurt zoals hierboven beschreven door het gebruik van queries.

Daarnaast is het mogelijk:

  • Importeren van gegevens uit externe databases (met behulp van de extensie "External data".
  • Delen van gegevens met (en in) andere semantische wiki's (zie Linked open data).

Toepassing

Semantic MediaWik uitbreidingen worden veel toegepast op professionele en particuliere MediaWiki websites. Semantic MediaWiki wordt niet gebruikt op projecten van de Wikimedia Foundation (zij gebruiken Wikibase).

Alternatieven

Alternatieven voor de extensie Semantic MediaWiki zijn:


Zie ook

Overgenomen van "http://gids.wikiwerkers.nl/w/index.php?title=Semantic_MediaWiki&oldid=614"