Triple: verschil tussen versies
Uit MediaWikiGids
(→Voorbeelden) |
|||
| (18 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | Een '''triple''' (nl: drievoud) is een begrip dat bij [[Semantic MediaWiki|semantische wiki's]] gebruikt wordt om de kleinste eenheid (een atoom) van kennis aan te duiden. Het is een formele stelling die semantische informatie definieert. | + | <span class="pull-right">{{Btn-handleiding-semantische-zoekopdrachten}}</span>Een '''triple''' (nl: drievoud) is een begrip dat bij [[Semantic MediaWiki|semantische wiki's]] gebruikt wordt om de kleinste eenheid (een atoom) van kennis aan te duiden. Het is een formele stelling die semantische informatie definieert. |
== Samenstelling van een semantische triple == | == Samenstelling van een semantische triple == | ||
| Regel 6: | Regel 6: | ||
# '''Subject''' - het ''onderwerp'' | # '''Subject''' - het ''onderwerp'' | ||
# '''Predicaat''' - het ''gezegde'', ''attribuut'' of de ''relatie''; ook wel ''eigenschap'' genoemd | # '''Predicaat''' - het ''gezegde'', ''attribuut'' of de ''relatie''; ook wel ''eigenschap'' genoemd | ||
| − | # '''Object''' - het (lijdend) ''voorwerp'' | + | # '''Object''' - het (lijdend) ''voorwerp'' of een ''waarde'' |
| + | |||
| + | |||
| + | Er is veel verschillende terminologie in gebruikt, vooral Engelstalige. Zo wordt bij WikiData een ''triple'' een '''statement''' genoemd. Een statement bestaat daar uit de onderdelen: | ||
| + | # '''Item''' - Dit kan een Wikipedia artikel zijn, een ding, een persoon, een concept, etc. | ||
| + | # '''Property''' - Dit is een specifieke gegeven dat relevant is voor dit artikel (bijvoorbeeld hoogte voor bergen, hoofdsteden voor landen, geslacht voor mensen) | ||
| + | # '''Value''' - Dit is een verwijzing naar een ander item (de hoofdstad van Nederland is Amsterdam) of een letterlijke waarde (bijv. 8848 meters). | ||
| + | |||
| + | De betekenis van deze (Engelse) terminologie komt overeen met de hier gebruikte Nederlandse begrippen. | ||
| + | |||
==== Voorbeelden ==== | ==== Voorbeelden ==== | ||
'''Voorbeeld 1:''' | '''Voorbeeld 1:''' | ||
Een eenvoudig Nederlandse zin bevat een enkele semantische triple: | Een eenvoudig Nederlandse zin bevat een enkele semantische triple: | ||
| − | + | <blockquote>Rembrandt is de schilder van De Nachtwacht.</blockquote> | |
| − | + | * Subject: "''Rembrandt''" | |
| − | + | * Predicaat: "''is de schilder van''" | |
| − | + | * Object: "''De Nachtwacht''" | |
'''Voorbeeld 2:''' | '''Voorbeeld 2:''' | ||
| − | Een wat uitgebreidere Nederlandse zin kan ook meerdere triples bevatten:<blockquote>De stad Amstedam heeft 1 miljoen inwoners en is de hoofdstad van | + | Een wat uitgebreidere Nederlandse zin kan ook meerdere triples bevatten:<blockquote>De stad Amstedam heeft 1 miljoen inwoners en is de hoofdstad van Nederland.</blockquote>Hetzelfde in gestructureerde vorm: |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
!Subject | !Subject | ||
| − | !Eigenschap | + | !Predicaat / <br/>Eigenschap |
| − | !Waarde | + | !Eigenschap / <br/>Waarde |
!Toelichting | !Toelichting | ||
|- | |- | ||
| Regel 40: | Regel 49: | ||
|} | |} | ||
Het is nu eenvoudig voor te stellen dat dergelijk gegevens over Berlijn, Parijs en Londen op eenzelfde manier vastgelegd kunnen worden in een tabel. | Het is nu eenvoudig voor te stellen dat dergelijk gegevens over Berlijn, Parijs en Londen op eenzelfde manier vastgelegd kunnen worden in een tabel. | ||
| + | <br /> | ||
| + | |||
| + | '''Voorbeeld 3:''' | ||
| + | |||
| + | bron: [https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/linked-open-data/linked-data Nationaal Archief] | ||
| + | |||
| + | {| class="wikitable" | ||
| + | ! Subject !! Predicaat !! Object | ||
| + | |- | ||
| + | | Herbert G. Ponting || is geboren op || 21 maart 1870 | ||
| + | |- | ||
| + | | Herbert G. Ponting || is geboren in || Salisbury | ||
| + | |- | ||
| + | | Herbert G. Ponting || school || Trinity College | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | De triple-onderdelen subject, predicaat en object maken gebruik van termenlijsten of vocabulaires. Vocabulaires bepalen de betekenis van een begrip. En zijn op het internet te vinden in bijvoorbeeld: https://lov.linkeddata.es/dataset/lov/ . In ons voorbeeld is het predicaat ‘is geboren in’ gedefinieerd door de URI http://dbpedia.org/ontology/birthPlace. De uitwerking van de triples met URI’s ziet er dan zo uit: | ||
| + | |||
| + | Triples met URI's | ||
| + | |||
| + | {| class="wikitable" | ||
| + | ! Subject !! Predicaat !! Object | ||
| + | |- | ||
| + | | http://vocab.getty.edu/ulan/500001808 || https://schema.org/birthDate || 21 maart 1870 | ||
| + | |- | ||
| + | | http://vocab.getty.edu/ulan/500001808 || https://dbpedia.org/ontology/birthPlace || https://dbpedia.org/page/Salisbury | ||
| + | |- | ||
| + | | http://vocab.getty.edu/ulan/500001808 || https://dbpedia.org/ontology/education || https://www.trinity-school.org/ | ||
| + | |- | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | Deze triples kunnen verder aan elkaar gekoppeld worden. Zo kan de term Salisbury gelinked worden aan de term Groot-Brittannië. Hierdoor weet je dat Herbert G. Ponting daar geboren is. Door het aanbrengen van heel veel links ontstaat een web van data die met elkaar samenhangt; een semantisch web. | ||
== Een triple in Semantic MediaWiki == | == Een triple in Semantic MediaWiki == | ||
| Regel 48: | Regel 89: | ||
# Het '''predicaat''' is een ''eigenschap'' (en: property); een pagina in de naamruimte "Eigenschap:" | # Het '''predicaat''' is een ''eigenschap'' (en: property); een pagina in de naamruimte "Eigenschap:" | ||
# Het '''object''' kan een ''pagina(titel)'' zijn, maar ook een ''tekst'', een ''getal'' een of een andere type gegeven | # Het '''object''' kan een ''pagina(titel)'' zijn, maar ook een ''tekst'', een ''getal'' een of een andere type gegeven | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | : | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ===Voorbeelden === | |
| − | + | '''Voorbeeld 1:''' | |
| − | : | + | <blockquote>Rembrandt is de schilder van De Nachtwacht.</blockquote> |
| + | * '''Rembrandt''' heeft zijn eigen pagina | ||
| + | * '''De Nachtwacht''' heeft zijn eigen '''pagina''' | ||
| + | * En de '''relatie''' (''predicaat'') tussen deze twee pagina's '''IsDeSchilderVan''' | ||
| + | |||
| + | De relatie is wederkerig. Via de relatie kun je informatie over '''Rembrandt''' vinden, maar ook vice versa: '''De Nachtwacht''' is geschilderd door '''Rembrandt'''. | ||
| + | |||
| + | '''Voorbeeld 2:''' | ||
| + | |||
| + | Als er nog meer ''eigenschappen'' van '''Rembrandt''' en '''De Nachtwacht''' beschikbaar zijn, kunnen ook de volgende semantische vragen (zoekopdrachten) beantwoord worden. Denk bijvoorbeeld aan de eigenschappen '''GeschilderdInHetJaar''', '''TitelVanSchilderij''', '''Afmeting''' | ||
| + | * Alle titels van schilderijen geschilderd door '''Rembrandt'''? | ||
| + | * In welk jaar heeft '''Rembrandt''' deze schilderijen geschilderd. | ||
| + | * In welk jaar is '''De Nachtwacht''' geschilderd? | ||
| + | * Hoe groot is het schilderij '''De Nachtwacht'''? | ||
| + | * Etc. etc. | ||
Huidige versie van 30 nov 2022 om 11:45
Een triple (nl: drievoud) is een begrip dat bij semantische wiki's gebruikt wordt om de kleinste eenheid (een atoom) van kennis aan te duiden. Het is een formele stelling die semantische informatie definieert.Inhoud
Samenstelling van een semantische triple
De formele stellingsvorm van een triple bestaat uit drie onderdelen:
- Subject - het onderwerp
- Predicaat - het gezegde, attribuut of de relatie; ook wel eigenschap genoemd
- Object - het (lijdend) voorwerp of een waarde
Er is veel verschillende terminologie in gebruikt, vooral Engelstalige. Zo wordt bij WikiData een triple een statement genoemd. Een statement bestaat daar uit de onderdelen:
- Item - Dit kan een Wikipedia artikel zijn, een ding, een persoon, een concept, etc.
- Property - Dit is een specifieke gegeven dat relevant is voor dit artikel (bijvoorbeeld hoogte voor bergen, hoofdsteden voor landen, geslacht voor mensen)
- Value - Dit is een verwijzing naar een ander item (de hoofdstad van Nederland is Amsterdam) of een letterlijke waarde (bijv. 8848 meters).
De betekenis van deze (Engelse) terminologie komt overeen met de hier gebruikte Nederlandse begrippen.
Voorbeelden
Voorbeeld 1: Een eenvoudig Nederlandse zin bevat een enkele semantische triple:
Rembrandt is de schilder van De Nachtwacht.
- Subject: "Rembrandt"
- Predicaat: "is de schilder van"
- Object: "De Nachtwacht"
Voorbeeld 2:
Een wat uitgebreidere Nederlandse zin kan ook meerdere triples bevatten:De stad Amstedam heeft 1 miljoen inwoners en is de hoofdstad van Nederland.Hetzelfde in gestructureerde vorm:
| Subject | Predicaat / Eigenschap |
Eigenschap / Waarde |
Toelichting |
|---|---|---|---|
| Amsterdam | IsHoofdstadVan | Nederland | |
| Amsterdam | AantalInwoners | 1-miljoen | |
| Amsterdam | IsType | Stad |
Het is nu eenvoudig voor te stellen dat dergelijk gegevens over Berlijn, Parijs en Londen op eenzelfde manier vastgelegd kunnen worden in een tabel.
Voorbeeld 3:
bron: Nationaal Archief
| Subject | Predicaat | Object |
|---|---|---|
| Herbert G. Ponting | is geboren op | 21 maart 1870 |
| Herbert G. Ponting | is geboren in | Salisbury |
| Herbert G. Ponting | school | Trinity College |
De triple-onderdelen subject, predicaat en object maken gebruik van termenlijsten of vocabulaires. Vocabulaires bepalen de betekenis van een begrip. En zijn op het internet te vinden in bijvoorbeeld: https://lov.linkeddata.es/dataset/lov/ . In ons voorbeeld is het predicaat ‘is geboren in’ gedefinieerd door de URI http://dbpedia.org/ontology/birthPlace. De uitwerking van de triples met URI’s ziet er dan zo uit:
Triples met URI's
Deze triples kunnen verder aan elkaar gekoppeld worden. Zo kan de term Salisbury gelinked worden aan de term Groot-Brittannië. Hierdoor weet je dat Herbert G. Ponting daar geboren is. Door het aanbrengen van heel veel links ontstaat een web van data die met elkaar samenhangt; een semantisch web.
Een triple in Semantic MediaWiki
Semantic MediaWiki legt triples in principe als volgt vast (zie ook afbeelding):
- Het subject is een een artikel / pagina - of eigenlijk de paginatitel - in de wiki
- Het predicaat is een eigenschap (en: property); een pagina in de naamruimte "Eigenschap:"
- Het object kan een pagina(titel) zijn, maar ook een tekst, een getal een of een andere type gegeven
Voorbeelden
Voorbeeld 1:
Rembrandt is de schilder van De Nachtwacht.
- Rembrandt heeft zijn eigen pagina
- De Nachtwacht heeft zijn eigen pagina
- En de relatie (predicaat) tussen deze twee pagina's IsDeSchilderVan
De relatie is wederkerig. Via de relatie kun je informatie over Rembrandt vinden, maar ook vice versa: De Nachtwacht is geschilderd door Rembrandt.
Voorbeeld 2:
Als er nog meer eigenschappen van Rembrandt en De Nachtwacht beschikbaar zijn, kunnen ook de volgende semantische vragen (zoekopdrachten) beantwoord worden. Denk bijvoorbeeld aan de eigenschappen GeschilderdInHetJaar, TitelVanSchilderij, Afmeting
- Alle titels van schilderijen geschilderd door Rembrandt?
- In welk jaar heeft Rembrandt deze schilderijen geschilderd.
- In welk jaar is De Nachtwacht geschilderd?
- Hoe groot is het schilderij De Nachtwacht?
- Etc. etc.